Zegary słoneczne

Zegar dyptykowy typu norymberskiego

prawdopodobnie Leonhard Andreas Karner, Norymberga, lata 1700-1750

Zegar dyptykowy typu norymberskiego, o formie prostokątnego pudełka z klapą, o wymiarach 4,25 x 3,2 x 1,3 cm, wykonany z kości. Zegar typu kompozytowego, w którym dolna tabliczka wykonana z miękkiego drewna jest obustronnie pokryta kościanymi płytkami.
Zegar wykonany dla szerokości geograficznej 49°.
Na wewnętrznej, dolnej stronie zegar poziomy z podziałką czasową opisaną liniami i cyframi arabskimi dla pełnych godzin w formacie: 4-12-7 oraz punktami dla interwałów półgodzinnych. Linie godzinne kolorowane na niebiesko, po stronie południowej dwie dekoracyjne punce (w kształcie płatka śniegu) kolorowane na czerwono. Zachowane: oryginalny gnomon nitkowy oraz bolec klinujący obie tabliczki zegara po złożeniu.
Miska kompasowa zabezpieczona szkłem z obręczą z drutu, wewnątrz kompas obrócony zgodnie z wartością deklinacji magnetycznej, z głównymi kierunkami opisanymi skrótami nazw łacińskich: ME, SE, OC, OR. Igła kompasowa wybarwiona na niebiesko, ze mosiężną głowicą.
Na wewnętrznej górnej stronie zegar pionowy, opisany podobnie jak poziomy, z tym że za pomocą cyfr rzymskich w formacie: VI-XII-VII, z podobnym niebieskim i czerwonym opisem.
Na zewnętrznej górnej stronie zegara okrągła tarcza opisana cyframi arabskimi od I do XII, w równych interwalach z centralnym otworem do mocowania gnomonu – będąca uproszczoną formą zegara równikowego.
Zegar zaopatrzony w dwa oryginalne haczyki służące do: usztywnienia pionowej tabliczki po otwarciu zegara oraz do zamknięcia. W części drewnianej widoczne również ślady zamocowania zielonego sznurka – prawdopodobnie zawieszki zegara.

Miniaturowy norymberski zegar dyptykowy, pochodzi z warsztatu Leonharda Andreasa Karnera. Był on członkiem znanej norymberskiej rodziny, specjalizującej się w wytwarzaniu przenośnych zegarów słonecznych, począwszy od XVI do XVIII wieku.
Podobne egzemplarze miniaturowych zegarów z kościaną okleiną, charakterystyczne dla warsztatu Karnera w 1 połowie XVIII wieku, znajdują się w: Narodowym Muzeum Morskim w Greenwich (nr inw. AST0254, AST0414, AST0285), Muzeum Historii Nauki w Oxfordzie (nr inw. 53771, 36974), Muzeum Przypkowskich w Jędrzejowie (nr. inw. MPJ/A/267, MPJ/A/529).

Materiał, technika:
kość słoniowa, drewno, punca

Literatura:
P. Gouk, The Ivory Sundials of Nuremberg, 1500-1700, Whipple Museum of the History of Science; 1st Edition, 1988
D., E. Delalande, Cadrans solaires / Sundials, Paris 17.12.2013-19.01.2014 (katalog wystawy)
R. Zaczkowski (red.), Katalog zegarów słonecznych, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie, Jędrzejów, 2013