Zegary słoneczne

Zegar dyptykowy typu norymberskiego

południowe Niemcy, przełom XVIII/XIX wieku

Zegar dyptykowy typu norymberskiego, o formie prostokątnego pudełka z klapą, o wymiarach 8,15 x 5,35 x 1,55 cm, wykonany z miękkiego drewna.
Na wewnętrznej, dolnej stronie kolorowana wklejka miedziorytnicza - zegar poziomy z czterema podziałkami czasowymi dla 40°, 45°, 50° i 55°. W części centralnej podziałek kompas z 8-kierunkową różą wiatrów, oznaczeniem kierunku deklinacji magnetycznej. U podstawy kompasu zamontowany gnomon nitkowy, w narożnikach papierowej wklejki wielobarwna dekoracja.
Na wewnętrznej, górnej stronie barwiona wklejka miedziorytnicza z zegarem pionowym. Zegar z podziałką czasową o dokładności 15 minut, skalibrowany dla szerokości geograficznej 50° oraz otwory do przeprowadzenia nitkowego gnomonu dla szerokości geograficznych od 36° do 54°.
Na zewnętrznej górnej stronie zegara przetarta naklejka miedziorytnicza, z nazwami europejskich miast wraz z podanymi ich szerokościami geograficznymi oraz exlibris dawnego właściciela: učitel ridici František Rozmara (nauczyciel kierujący, dyrektor Franciszek Rozmara). Na zegarze zamocowane dwa haczyki umożliwiające blokadę tabliczek zegara pod kątem prostym oraz jego zamkniecie.

Zegar słoneczny dyptykowy, o proweniencji południowo-niemieckiej, prawdopodobnie norymberskiej, pochodzący z przełomu XVIII/XIX wieku. Wzór zegara typowy dla warsztatów norymberskich Beringerów, Kleiningera lub Stockerta. Podobne zegary wykonywano w latach od ok. 1750 do 1850 roku, i stanowiły one uboższą, bardziej oszczędną wersję wcześniejszych zegarów kościanych. Tego typu zegary licznie zdobią polskie i europejskie zbiory muzealne. Ich przykłady znajdują się m.in. w: Królewskim Muzeum Morskim w Greenwich, Muzeum Historii Nauki w Oxfordzie oraz Muzeum Przypkowskich w Jędrzejowie.
Exlibris na oprawie zegara należy do Franciszka Rozmara (ur. 20.11.1869), nauczyciela w Przybramie, a następnie dyrektora szkół czeskich w Sulislavie.

Materiał, technika:
drewno, odbitka miedziorytnicza na papierze

Literatura:
Liebau Frank, Die Kompassmacher aus Nürnberg und Fürth Präzision aus Tradition, 2016
Korespondencja z mgr. Nelą Vsetickovą
Všetičková Nela, Lidová kultura na českém národnostním ostrůvku v Sulislavi po roce 1945, Plzeň 2013
Dana Bízová, Česká obecná škola Sulislav 1882 – 1914. Inventář, Tachov, 2006
P. Gouk: „The Ivory Sundials of Nuremberg, 1500-1700”, Whipple Museum of the History of Science; 1st Edition, 1988
R. Zaczkowski (red.), Katalog zegarów słonecznych, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie, Jędrzejów, 2013