Multimedialna BAZA DANYCH

Kolekcje Uniwersyteckie > Zegary słoneczne > Zegar pochyły, przenośny

Zegary słoneczne

Zegar pochyły, przenośny

Dollond, Londyn, ok. 1800 r.

Podstawa zegara o średnicy 10,8 cm, z trzema uchwytami ze śrubami poziomującymi, składanym łukowym ramieniem ze skalą szerokości geograficznej opisanej w zakresie od 0° do 60° z dokładnością do 1° oraz puszką kompasową. Dno puszki kompasowej posrebrzane, z dwoma libellami oraz 8-kierunkową różą wiatrów, w której kierunki główne i pośrednie opisano angielskimi akronimami. Po obwodzie podziałka azymutalna, opisana w czterech kwadrantach od 0°-90° z dokładnością do 2°. Stalowa igła kompasowa o dekoracyjnej mosiężnej głowicy, wybarwiona na niebiesko i srebrno.
Do podstawy zamocowana na zawiasie mosiężna tarcza zegarowa, pierwotnie posrebrzana, o średnicy 11 cm. Podziałka czasowa po obwodzie, umieszczona na wstędze zakończonej po stronie północnej zwojami, pełne godziny opisane cyframi rzymskimi w zakresie: IIII-XII-VIII, dokładność podziałki 5 minut. Pomiędzy wolutami sygnatura wytwórcy: DOLLOND LONDON.
Obrotowa podstawa składanego gnomonu zamocowania na wsporniku wystającym z tarczy oraz łuku z wygrawerowaną dekoracją w formie wstęgi z zygzakowatym wzorem. Odpór usztywniający gnomon w pozycji pionowej, oparty o drugi, podobnie dekorowany łuk. Gnomon podparty wspornikiem w formie esownicy.
Zegar zamykany w oryginalnym drewnianym, mahoniowym pudełku o wymiarach ok. 15,3 x 18,4 x 8 cm, z przesuwnym wiekiem i stylizowanym mosiężnym uchwytem.

Zegar typu pochyłego, wykonany w słynnym londyńskim warsztacie Dollonda. Rodzina Dollondów działała na przełomie XVIII/ XIX wieku, i ich warsztat był bodaj najbardziej znanym spośród londyńskich wytwórców instrumentarium naukowego. Założycielem angielskiej linii Dollondów był Jean Dollond, francuski hugenota, który w czasie religijnych pogromów, wyemigrował do Anglii. Jego syn, John Dollond (1707-1761), rozwinął i rozpowszechnił wcześniejszy wynalazek obiektywu achromatycznego w astronomii, dostarczając m.in. achromatyczne teleskopy do Królewskiego Obserwatorium w Greenwich. Ich kontynuatorami byli w kolejnym pokoleniu jego synowie i bratankowie. W związku ze zbieżnością imion i częstym brakiem umieszczania choćby inicjałów na instrumentach w większości przypadków nie sposób przypisać autorstwa danego instrumentu do konkretnego twórcy – tak i jest w przypadku tego zegara pochyłego.
Liczne instrumenty naukowe, w tym zegary słoneczne, teleskopy, kwadranty, instrumenty przejściowe autorstwa przedstawicieli rodziny Dollondów zdobią kolekcje wielu muzeów historii nauki, m.in.: Muzeum Historii Nauki w Oksfordzie oraz Narodowego Muzeum Morskiego w Greenwich.

Materiał, technika:
zegar - mosiądz grawerowany, szkło, stalowa igła kompasowa;
pudełko – drewno, mosiądz

Literatura:
J. Wilson, Biographical Index of British Sundial Makers from the Seventh century to 1920, BSS Monograph No. 2, BSS, 2007
Oxford Dictionary of National Biography, http://www.oxforddnb.com, hasło: Dollond (dostęp: 21.08.2016)

Zobacz również: