Zegary słoneczne

Zegar pochyły

warsztat Reichenbacha, Anglia albo Rosja, 1 poł. XIX wieku

Podstawa zegara o średnicy 11,2 cm, z trzema uchwytami ze śrubami poziomującymi, składanym ramieniem ze skalą szerokości geograficznej opisanej do 1° oraz puszką kompasową. Dno puszki kompasowej z dwoma libellami oraz 4-kierunkową różą wiatrów, kierunki opisane literami: N, E, S, W. Po obwodzie podziałka azymutalna, opisana w czterech kwadrantach od 0°-90° z dokładnością do 2°. Igła kompasowa z oznaczeniem kierunków N i S. Na podstawie wygrawerowane cyrylicą nazwy pięciu miast rosyjskich (Kijów, Kaługa, Moskwa, St. Petersburg, Kazań) wraz z podaniem ich szerokości geograficznej w stopniach i minutach
Do podstawy zamocowana na zawiasie tarcza zegarowa. Podziałka czasowa po obwodzie, pełne godziny opisane cyframi rzymskimi w zakresie: IIII-XII-VIII, dokładność podziałki – 5 minut. Z boku tarczy śruba blokująca ramię szerokości geograficznej.
Obrotowa podstawa składanego gnomonu zamocowania na wsporniku wystającym z tarczy oraz łuku z grawerowaną dekoracją w formie wstęgi liści dębowych. Odpór usztywniający gnomon w pozycji pionowej, oparty o drugi podobny łuk. Gnomon podparty wspornikiem w formie esownicy.
Zegarowi towarzyszy drewniane, zamykane pudełko, o kształcie (w rzucie) dwu połączonych trapezów, o wymiarach ok. 18 x 18 x 5,3 cm, fornirowane mahoniem, z wnętrzem wyściełanym zielonym aksamitem.

Zegary typu pochyłego - ze względu na swoją konstrukcję - wygodną do stosowania w krajach o północnych szerokościach geograficznych, były bardzo popularne w Rosji.
Opis angielskimi skrótami kierunków kardynalnych w misie kompasowej wskazuje, że prezentowany zegar został wykonany: bądź w Anglii - z przeznaczeniem na rynek rosyjski, bądź też w Rosji - z udziałem angielskiego twórcy. W Rosji, począwszy od czasów Piotra Wielkiego, osiedlało się bardzo wielu angielskich wytwórców przyrządów naukowych, m. in. J. Bradley, B. Scott, F. Morgan, R. Tangate, dając początek rodzimej produkcji rosyjskiej. W związku z podobieństwem stosowanych rozwiązań technicznych, opisane cyrylicą, niesygnowane angielskie i rosyjskie zegary pochyłe często są nie do odróżnienia. Zegary typu pochyłego, szczególnie wygodne ze względu na swą konstrukcję do stosowania w krajach o północnych szerokościach geograficznych, były bardzo popularne w Rosji.
Kilka przykładów podobnych zegarów pochyłych wykonanych w Rosji bądź na jej rynek znajduje się w zbiorach Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie. Omawiany zegar wykazuje znaczące podobieństwo do znajdującego się tam egzemplarza, sygnowanego przez Reichenbacha (nr inw. MPJ/A/38).

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany

Literatura:
R. Zaczkowski (red.), Katalog zegarów słonecznych, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie, Jędrzejów, 2013