Zegary słoneczne

Zegar dyptykowy typu norymberskiego

prawdopodobnie Negelein, Bawaria, ok. 1800 r.

Zegar dyptykowy typu norymberskiego, o formie prostokątnego pudełka z klapą, o wymiarach 4,6 x 7,6 x 1,8 cm, wykonany z miękkiego drewna.
Na wewnętrznej, spodniej stronie wklejka z kolorowanego miedziorytu z zegarem poziomym z trzema podziałkami czasowymi: wewnętrzna nieopisana, prawd. dla 45°, 50°, 55°. Wewnętrzna podziałka czasowa opisana cyframi rzymski, pozostałe – arabskimi. Interwały półgodzinne skali dla 50° opisane znacznikiem, pozostałe punktami.
W części centralnej tarczy kompas z 8-kierunkową różą wiatrów oraz oznaczeniem kierunku deklinacji magnetycznej. Kierunki kardynalne opisane akronimami nazw angielskich. Igła kompasowa stalowa, ze strzałką, wybarwiona na niebiesko z mosiężną, okrągłą głowicą.
W misie kompasowej sygnatura: F. N.
U podstawy kompasu zamontowany oryginalny gnomon nitkowy. W prawym dolnym narożniku tarczy bolec justujący prawidłowe zamknięcie zegara.
Na wewnętrznej, górnej stronie zegar pionowy również na barwionej odbitce miedziorytniczej oraz otwory służące do zamocowania nitkowego gnomonu dla szerokości geograficznych od 34° do 56°. Zegar pionowy skalibrowany dla szerokości geograficznej 50°, z podziałką 15 minutową.
Na zewnętrznej zegara stronie papierowa naklejka z nazwami europejskich miast wraz z podanymi ich szerokościami geograficznymi. Zegar zaopatrzony w dwa haczyki: pierwszy - umożliwiający zablokowanie tabliczek zegara pod kątem prostym, drugi - służący do zamknięcia zegara.

Prezentowany zegar dyptykowy, o proweniencji południowoniemieckiej prawdopodobnie pochodzi z norymberskiego warsztatu Negeleina, ze schyłkowego okresu produkcji tego typu zegarów w Norymberdze. Podobne zegary wytwarzali norymberscy mistrzowie: Beringerowie, Kleininger i Stockert.
Zegary tego typu licznie zdobią zbiory muzealne na całym świecie. Ich przykłady znajdują się m.in. w: Muzeum Przypkowskich w Jędrzejowie, Musem History of Science w Oxfordzie oraz w kolekcji Piero Portaluppi w Museo Poldi Pezzoli w Mediolanie.

Materiał, technika:
drewno, odbitka miedziorytnicza na papierze

Literatura:
P. Gouk, The Ivory Sundials of Nuremberg, 1500-1700, Whipple Museum of the History of Science; 1st Edition, 1988
R. Zaczkowski (red.), Katalog zegarów słonecznych, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie, Jędrzejów, 2013