Zegary słoneczne

Zegar poziomy typu Butterfielda

Nicolas Bion albo Jean-Baptiste-Nicolas Bion, Paryż, ok. 1700 r.

Zegar w kształcie ośmiobocznej tarczy mosiężnej o wymiarach: 7,6 x 6,5 cm, z wygrawerowanymi
czterema podziałkami czasowymi dla szerokości geograficznych 40°, 45°, 50°, 55°N, dokładność podziałki czasowej 15 i 30 minut.
W środku tarczy osadzony składany gnomon z wskaźnikiem szerokości geograficznej w postaci ptaszka, w zakresie 40-60°.
W centrum tarczy dekorowane pole, powyżej którego widnieje sygnatura autora: N. Bion A Paris.
W tarczy osadzona puszka kompasu z 8-kierunkową różą wiatrów, obróconą o wartość deklinacji magnetycznej.
Na odwrotnej stronie zegara wygrawerowane nazwy 24 europejskich miast wraz z podanymi ich szerokościami geograficznymi.
Zegarowi towarzyszy oryginalny, zamykany na blokadę futerał, wykończony od zewnątrz skórą, od wnętrza bordowym aksamitem.

Zegary tego typu zostały spopularyzowane przez Michaela Butterfielda (1635-1724), angielskiego twórcę instrumentów naukowych, który przybył do Francji prawdopodobnie w roku 1663 i założył w Paryżu warsztat, którego istnienie udokumentowane jest w 1677 roku. Na przełomie stuleci kieszonkowe zegary słoneczne typu Butterfielda stały się niezwykle modne, a jego warsztat dominował w ich produkcji i sprzedaży. Zegary typu Butterfield wytwarzał też szereg znakomitych mistrzów, między innymi: Bion, Delure, Chapotot, Le Maire, Baradelle.
Zasadnicza produkcja obejmowała trzy typy zegarów, odpowiadające na zróżnicowaną zasobność portfela klientów:
     - przeważające ilościowo zegary mosiężne,
     - zegary srebrne,
     - zegary wytwarzane na indywidualne zamówienie, zazwyczaj zawierające zdefiniowaną przez potrzeby klienta listę miejscowości oraz jeden z pierścieni podziałki czasowej skalibrowany dla szerokości geograficznej siedziby zamawiającego.
Zegar niniejszy, autorstwa Nicolasa Biona, należy do pierwszej grupy typowych zegarów mosiężnych, tym niemniej cechuje go wysoka jakość i precyzja wykonania, charakterystyczna dla wszystkich instrumentów Biona.
Nicolas Bion (1652-1733) był wybitnym francuskim twórcą instrumentów naukowych, legitymizującym się tytułem naczelnego inżyniera w zakresie instrumentów matematycznych króla Ludwika XIV. Ze swojego, działającego w Paryżu warsztatu dostarczał: globusy, instrumenty matematyczne, zegary słoneczne, urządzenia mechaniczne – wszystkie o bardzo wysokiej jakości wykonania. Zachowane instrumenty obejmują również: zegary słoneczne typu Butterfield, cyrkle, cyrkle artyleryjskie, cyrkle proporcjonalne, teodolity, grafometry i poziomice.

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany

Literatura:
H. Higton, Sundials – An Illustrated History of Portable Dials, Philip Wilson Publishers Ltd, United Kingdom, 2003
H. Higton, Sundials at Greenwich: A Catalogue of the Sundials, Nocturnals, and Horary Quadrants in the National Maritime Museum, Oxford University Press, 2002