Zegary słoneczne

Zegar poziomy typu Butterfielda

Michael Butterfield, Paryż, ok. 1700 r.

Zegar w kształcie ośmiobocznej tarczy mosiężnej o wymiarach 6,55 x 5,77 cm, z wygrawerowanymi czterema podziałkami czasowymi dla szerokości 52°, 49°, 46°, 43°N, dokładność podziałki czasowej 15 i 30 minut. W tarczy wmontowany kompas z 16-kierunkową różą wiatrów, obrócony względem tarczy o kąt deklinacji magnetycznej. Dekoracyjna, oryginalna igła kompasowa z głowicą w formie mosiężnej korony. Składany gnomon z wskaźnikiem szerokości geograficznej w postaci ptaszka, w zakresie 40-60°. W centrum tarczy w miejscu zamontowana ptaszka sygnatura twórcy: Butterfield A Paris.
Na odwrocie zegara spisane nazwy 28 europejskich miast wraz z podanymi ich szerokościami geograficznymi w stopniach i minutach. Przykładowe miejscowości leżące w zakresie szerokości geograficznych zewnętrznego pierścienia opisanego na cyferblacie (52°N), wypisano na odwrocie kompasu i oznaczono: Premier Cadran. Grupy miejscowości o szerokościach odpowiadających kolejnym pierścieniom na cyferblacie (49°, 46°, 43°) opisano na odwrocie tarczy zegara cyframi: 2, 3, 4, umieszczonymi ponad każdą grupą.

Zegary tego typu zostały spopularyzowane przez Michaela Butterfielda (1635-1724), angielskiego twórcę instrumentów naukowych, który przybył do Francji prawdopodobnie w roku 1663 i założył w Paryżu warsztat, którego istnienie udokumentowane jest w 1677 roku. Na przełomie stuleci kieszonkowe zegary słoneczne typu Butterfielda stały się niezwykle modne, a jego warsztat dominował w ich produkcji i sprzedaży.
Zasadnicza produkcja obejmowała trzy typy zegarów, odpowiadające na zróżnicowaną zasobność portfela klientów:
     - przeważające ilościowo zegary mosiężne,
     - zegary srebrne,
     - zegary wytwarzane na indywidualne zamówienie, zazwyczaj zawierające zdefiniowaną przez potrzeby klienta listę miejscowości oraz jeden z pierścieni podziałki czasowej skalibrowany dla szerokości geograficznej siedziby zamawiającego.

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany

Literatura:
H. Higton, Sundials – An Illustrated History of Portable Dials, Philip Wilson Publishers Ltd, United Kingdom, 2003
H. Higton, Sundials at Greenwich: A Catalogue of the Sundials, Nocturnals, and Horary Quadrants in the National Maritime Museum, Oxford University Press, 2002