Multimedialna BAZA DANYCH

Kolekcje Uniwersyteckie > Zegary słoneczne > Zegar poziomy typu Butterfielda

Zegary słoneczne

Zegar poziomy typu Butterfielda

Michael Butterfield, Paryż, ok. 1700 r.

Zegar w kształcie ośmiobocznej tarczy srebrnej o wymiarach: 6,15 x 5,25 cm, z wygrawerowanymi czterema podziałkami czasowymi dla szerokości geograficznych 43°, 46°, 48°, 52° N, naprzemiennie opisane cyframi godzin arabskimi i rzymskimi. Dokładność podziałek czasowych zewnętrznej 15 minut, interwały półgodzinne podkreślono w kolejnych podziałkach znacznikami w formie strzałki bądź feur de lys (kwiatu lilii). Strefa podziałek czasowych od strony wewnętrznej tarczy zakończona ciągłym wzorem w formie liści dębowych.
W centralnej części tarczy osadzony składany gnomon ze wskaźnikiem szerokości geograficznej w zakresie 40-60°, w formie ptaszka. U podstawy gnomonu floralna dekoracja zawarta w półokręgu, obwiedzionym zygzakowatym wzorem, wzdłuż której umieszczono kwiecistą sygnaturę: Butterfield AParis.
W tarczy osadzona srebrna puszka z kompasem z 8-kierunkową różą wiatrów, kierunki i pośrednie opisane akronimami francuskich nazw: N, S, O, E oraz SE, SO, NE, NO. Kierunek północny podkreślony znacznikiem kwiatu lilii. Tarcza kompasu obrócona o kąt deklinacji magnetycznej.
Strona odwrotna zegara oraz spód puszki kompasowej opisane nazwami miast europejskich, głównie francuskich, wraz z podanymi ich szerokościami geograficznymi w stopniach i minutach. Miejscowości pogrupowano szerokościami geograficznymi odpowiadającymi kolejnym podziałkom na zegarze, licząc od zewnątrz i opisano: Cadran Premier (na puszce kompasowej), Second Cadran, 3me Cadran, 4me Cadran.
Uchwyty puszki kompasowej oraz blaszka usztywniająca gnomon w pozycji pionowej – o fantazyjnych kształtach i bogato dekorowane. Ponadto w podstawie srebrna nóżka.
Futerał zegara ośmioboczny, o wymiarach ok. 7 x 6,1 x 1,3-1,8 cm, z zatrzaskiem, wykonany z drewna i tektury oklejony skórą, wyścielany w środku zielonym atłasem.

Przenośne zegary tego typu, zwane zegarami Butterfielda lub paryskimi zostały spopularyzowane przez Michaela Butterfielda (1635-1724), angielskiego twórcę instrumentów naukowych, który przybył do Francji prawdopodobnie w roku 1663 i założył warsztat, którego istnienie udokumentowane jest w 1677 roku. Na przełomie stuleci kieszonkowe zegary słoneczne Butterfielda stały się niezwykle modne, a jego warsztat dominował w ich produkcji i sprzedaży. Powyższy, srebrny zegar, o bardzo wysokim kunszcie i precyzji wykonania, skierowany był do grupy najbogatszej klienteli.
Obecnie zegary przenośne z sygnaturą Butterfielda zdobią kolekcje wielu muzeów na świecie.

Materiał, technika:
zegar: srebro grawerowane,
futerał: papier, drewno, skóra, atłas

Literatura:
R. Zaczkowski (red.), Katalog zegarów słonecznych, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie, Jędrzejów, 2013, str. 92
R. S., M. K. Webster, Database of Instrument Makers Signatures, Adler Planetarium, 2007
H. Higton, Sundials – An Illustrated History of Portable Dials, Philip Wilson Publishers Ltd, United Kingdom, 2003
H. Higton, Sundials at Greenwich: A Catalogue of the Sundials, Nocturnals, and Horary Quadrants in the National Maritime Museum, Oxford University Press, 2002

Zobacz również: