Astronomia

Zegar słoneczny pierścieniowy

Dalekim pierwowzorem pierścieniowego zegara słonecznego jest sfera armilarna, wynaleziona przez Eratostenesa w 255 r. p.n.e. Na podstawie tego instrumentu w 1557 roku skonstruowany został tzw. pierścień astronomiczny, który pozwalał na prowadzenie obserwacji astronomicznych wliczając w to pomiar czasu, jego autorem był Gemma Frisius żyjący w XVI wieku..

W kolekcji astronomicznej Uniwersytetu Wrocławskiego znajduje się taki właśnie zegar słoneczny równikowy w formie sfery armilarnej, wykonany przez niemieckiego astronoma Gottfrieda Weissa  w 1 połowie XVIII wieku.

Składa się on z trzech koncentrycznych pierścieni, ustawianych względem siebie poprzez obrót wokół średnicy. Pierścień zewnętrzny, południkowy, ma na obwodzie zawieszenie, które może być przesuwane w specjalnym wyżłobieniu, a które służy do ustawiania instrumentu na odpowiednią szerokość geograficzną. Umożliwia to dziewięćdziesięciostopniowa skala umieszczona w górnej ćwiartce tego pierścienia.

Drugi krąg, równikowy, posiada skalę godzinową z podziałem na odcinki półgodzinne, kwadransowe i pięciominutowe. Z kolei trzeci pierścień ma na poziomej średnicy dwa przezierniki. Przy przeziernikach tych umieszczone zostały skale deklinacji słońca, po jednej stronie oznaczone literami, a po drugiej – znakami zodiaku. Według tej skali ustawia się krąg równikowy.

Sprowadzenie linii celowniczej na Słońce pozwala na odczyt godziny na kole równikowym z padającego przez szczeliny na skalę promienia słonecznego.
Na każdym z pierścieni znajduje się wykaz około trzydziestu miast wraz z ich szerokościami geograficznymi, co zwiększało uniwersalność instrumentu.