Astronomia

Luneta

Luneta to przyrząd optyczny przeznaczony do obserwowania ciał niebieskich, dzięki powiększeniu ich rozmiarów. Wynalazek lunety przypisuje się XII-wiecznemu angielskiemu filozofowi Rogerowi Baconowi. Jednak o wiele bardziej prawdopodobne jest to, że wymyślili ją wcześniej uczeni arabscy.
Pierwszym uczonym nowożytnego świata, który skierował lunetę ku niebu był Galileusz.

Luneta Galileusza składa się, podobnie jak większość optycznych przyrządów wizualnych, z dwóch podstawowych części: obiektywu i okulara, zaopatrzonych w dwie soczewki, wypukłą i wklęsłą, osadzonych współosiowo na przeciwległych końcach metalowej rury. Długość rury jest tak dobrana, aby ognisko obrazowe obiektywu pokrywało się z ogniskiem przedmiotowym okulara. Luneta jest zatem układem bezogniskowym, działanie jej polega jedynie na powiększeniu kąta widzenia pod jakim patrzymy na przedmiot, czyli na pozornym zbliżeniu przedmiotu do obserwatora.

Autorem koncepcji nowego instrumentu optycznego był niemiecki fizyk Jan Kepler (1611 rok), a pierwsza luneta wg jego projektu została zbudowana w 1615 roku przez Christiana Scheinera.

Luneta Keplera składa się z dwóch soczewek skupiających, z czego większa soczewka przednia jest obiektywem, a druga mniejsza i umieszczona za ogniskiem obiektywu jest okularem.
Obiektyw daje obraz przedmiotu, który jest rzeczywisty, zmniejszony i odwrócony. Okular, pełni tutaj rolę lupy, która daje obraz pozorny, powiększony i odwrócony względem przedmiotu.
Luneta Keplera uzupełniona o dodatkowe soczewki lub pryzmaty stanowi podstawę konstrukcji współczesnych refraktorów astronomicznych, lunet i lornetek.

Pomysłodawcą teleskopu zwierciadlanego, redukującego zniekształcenia wywołane naturą światła, jest szkocki projektant, matematyk i astronom, Jamesa Gregory, żyjący w XVII wieku.

Teleskop Gregory'ego składa się z dwóch wklęsłych zwierciadeł; głównego parabolicznego, które zbiera światło i skupia je na drugim lustrze elipsoidalnym, które odbija światło do otworu znajdującego się w środku lustra głównego, gdzie znajduje się okular. Obraz z teleskopu jest nieodwrócony, co czyni go użytecznym przy obserwacjach naziemnych.

W kolekcji Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego znajduje się egzemplarz tego instrumentu pochodzący z końca XVIII wieku. Uwagę zwraca w nim dekoracyjnie wykończona rura teleskopu oprawiona w imitację macicy perłowej.