Multimedialna BAZA DANYCH

Kolekcje Uniwersyteckie > Zegary słoneczne > Zegar pierścieniowy, równikowy, uniwersalny

Zegary słoneczne

Zegar pierścieniowy, równikowy, uniwersalny

Luigi Pippa, Mediolan, 1982 r.

Zegar pierścieniowy w formie dwóch ruchomych względem siebie pierścieni, o średnicach: 15,5 cm (pierścień zewnętrzny zaopatrzony w mostek) i 13,5 cm (pierścień wewnętrzny) i grubości 5 mm.
Na jednej ze stron zewnętrznego pierścienia wygrawerowana skala szerokości geograficznej z dokładnością do 1 stopnia oraz sygnatura: LUIGI PIPPA MILANO 1982. Na drugiej zaś kątowa skala wysokości zenitalnej Słońca.
Krawędź pierścienia obustronnie rowkowana, umożliwiająca obrót względem zawiesia.
Na bocznej i wewnętrznej stronie pierścienia wewnętrznego umieszczona podziałka czasowa z dokładnością do 5minut z pełnymi godzinami zapisanymi cyframi rzymskimi.
W środku pierścienia obrotowy mostek, ze skalą kalendarzową, skalą deklinacji słonecznej oraz skalą zodiakalną, zaopatrzony w suwak z gnomonem otworkowym.
Zegar jest współczesną kopią wykonaną ściśle wg historycznych wzorców i technik.

Zegar nosi nazwę uniwersalnego, gdyż pozwala określić czas dla każdej szerokości geograficznej. Za autora pomysłu takiego zegara uważa się angielskiego pastora Williama Oughtreda, który swoją koncepcję instrumentu przedstawił w końcu XVII wieku. Pierścieniowe zegary równikowe, z racji swej uniwersalności i braku konieczności stosowania kompasu w celu określenia czasu, stały się popularne w Europie – szczególnie wśród kupców zmuszonych do podróżowania. Ze względu na konieczność precyzyjnego wykonania i użycia szlachetniejszych materiałów (mosiądzu lub srebra), należały do grupy droższych zegarów, na które mogły sobie pozwolić jedynie zamożniejsze grupy społeczne.
Aby określić czas przy pomocy zegara pierścieniowego równikowego należało najpierw nastawić szerokość geograficzną, poprzez obrót wyskalowanego zewnętrznego pierścienia względem zawiesia, tak aby wartość szerokości znalazła się pod uchwytem. Następnie należało obrócić pierścień wewnętrzny – równika niebieskiego, do pozycji prostopadłej względem zewnętrznego pierścienia. W kolejnym kroku należało ustawić suwak z gnomonem otworkowym na mostku w pozycji odpowiadającej skali kalendarzowej. Tak skonfigurowany zegar ustawić względem Słońca, tak aby jego promień przechodzący przez gnomon otworkowy padł dokładnie na linię wyznaczoną na wewnętrznej stronie wewnętrznego pierścienia równikowego – wskazując wtedy godzinę.

Prezentowany zegar, będący wierną kopią XVIII-wiecznych wzorców, został wykonany przez Luigiego Pippę, znanego włoskiego zegarmistrza i mechanika, specjalizującego w rekonstrukcji skomplikowanych dawnych czasomierzy i instrumentów nauki.
Luigi Pippa rekonstruował m. in. XIV-wieczne astrarium Giovanniego Dondi. Kopie jego autorstwa znajdują się obecnie w kolekcjach: Muzeum Nauki w Mediolanie, Musée International de l'Horlogerie - La Chaux-de-Fonds oraz na uniwersytecie w Padwie. Odtworzenie pierwszego astrarium w roku 1963 zajęło autorowi 20 miesięcy pracy.

Materiał, technika:
mosiądz, grawerowany

Literatura:
Johannis de Dondis, Astrarium 1989, facsimile del manoscritto di Padova e traduzione francese di E. Poulle, 1+1 Padova, Les Belles Lettres-Paris 1987
Pippa Luigi, La Ricostruzione dell'Astrario del Dondi, La Clessidra, 20, 1964 (Novembre), pp. 22-29
Pippa Luigi, Ricostruito l'Orologio astronomico di Giovanni de' Dondi, La Clessidra, 19, 1963 (Giugno), pp. 19-21

Zobacz również: