Zegary słoneczne

Zegar pseudo-równikowy, przenośny

Japonia, ok. 1850 r.

Przenośny, miniaturowy, zegar pseudo-równikowy z kompasem i oznaczeniami służącymi do geomancji (feng-shui). Zegar wykonany z mosiężnej płytki o wymiarach 3,1 x 6,6 x 0,7 cm. Tarcza zegarowa, na zawiasach, ustawiania do zadanego kąta szerokości geograficznej poprzez wspornik z blaszki mosiężnej, wkładany w gniazda wycięte w podstawie zegara. Gniazda w podstawie opisane znakami, odnoszącymi się do miejsc określonej szerokości geograficznej. Tarcza zegarowa opisana znakami w kolorach czarnym i czerwonym, z dobową podziałką 12 godzinną, w zakresie pory dziennej wyznaczona z dokładnością do 1/8 godziny.
Gnomon w formie składanego na zawiasie pręta.
Miniaturowy kompas z igłą stalową, wybarwioną na niebiesko, z mosiężną głowicą, o formie wzorowanej na kompasach norymberskich. Na dnie puszki kompasowej jedynie oznaczenie kąta deklinacji magnetycznej. Wokół kompasu, w dwóch pierścieniach: opis 8 kierunków głównych oraz 24 drugorzędnych.
Podniebienie zegara z inskrypcjami ujętymi w 5 kolumnach i jednym wierszu.
Zegar zamykany w oryginalnym, drewnianym pudelku z wiekiem, o wymiarach 4,4 x 8,2 x 2,3 cm; na wieku dwa otwory po oryginalnym, brakującym uchwycie.
Wewnątrz pudełka oryginalna karta z papieru ryżowego z grafiką zawierającą sceną bitwy morskiej, rozgrywającej się na tle wschodzącego Słońca (symbol Japonii).

Opisywany zegar pseudo-równikowy jest ciekawy i nietypowy ze względu na miniaturową formę, pochodzenie i materiał z jakiego został wykonany. Zwraca uwagę inny, względem tradycji europejskiej, sposób rozumienia i oznaczania zarówno kierunku, jak i interwałów czasowych – wskazanie środka danego interwału i zasięgu kierunku, a nie konkretnego momentu i kierunku.
Podobne, ale chińskie, zegary słoneczne znajdują się w kolekcji Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie oraz w National Maritime Museum w Greenwich.

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany, szkło, igła kompasowa ze stali; zegar przechowywany w drewnianym pudełku z instrukcją opisaną tuszem na papierze ryżowym

Literatura:
H. Higton, Sundials at Greenwich: A Catalogue of the Sundials, Nocturnals, and Horary Quadrants in the National Maritime Museum, Oxford University Press, 2002