Zegary słoneczne

Zegar poziomy, ogrodowy

Robert Jole, Londyn, ok. 1680 r.

Zegar mosiężny, tarcza kwadratowa o wymiarach: 31,5 x 31,6 cm (nominalne 12,4 cali), nierównomiernej grubości 1,7 - 1,2 mm. Projektowana szerokość geograficzna zegara wynosi ok. 51,5°N. Na tarczy godziny pełne opisano cyframi rzymskimi w niezwykłej sekwencji: X-XII-VI (południe) -XII-II. Skala podziałki czasowej wyznaczona z dokładnością do 1 minuty. Wyposażenie tarczy obejmuje wykres godzin nierównych (biblijnych) oraz łuki deklinacji słonecznej dla dni o pełnej liczbie godzin.
Gnomon ażurowany z nodusem w formie wcięcia, w kształcie litery U.
Zegar sygnowany: Robert Jole in the Strande Fecit.
Podziałka czasowa zegara została wyznaczona z bardzo dużą precyzją – porównanie teoretycznych i zmierzonych kątów linii godzinnych na tarczy zegara, dla szerokości geograficznej 51°40’, daje maksymalny błąd wynoszący jedynie 0,09° i standardową odchyłkę poniżej 0,08°.

Precyzyjnie wykonany poziomy zegar słoneczny, będący dziełem Roberta Jole’a, londyńskiego mistrza specjalizującego się w budowie kompendiów arytmetycznych. Niezwykłą cechą zegara jest nietypowy układ numeracji cyfr godzinnych połączony z nietypowym dla ówczesnych zegarów angielskich wyposażeniem w wykres godzin nierównych (biblijnych) oraz łuków deklinacji słonecznej dla dni o pełnej liczbie godzin.
W związku z zakazem osiedlania ludności żydowskiej w Anglii obowiązującym od XIII wieku, a poluzowanym dopiero w drugiej połowie XVII wieku, znanych jest tylko kilka przykładów angielskich zegarów z zapisem godzin biblijnych. Połączenie nietypowej numeracji pełnych godzin astronomicznych oraz występowanie godzin biblijnych i łuków deklinacji Słońca dla dni o pełnych godzinach, wskazuje że zegar został wykonany dla klienta o żydowskim pochodzeniu i był wykorzystywany do przeliczania godzin astronomicznych na biblijne, według których toczy się tradycyjne życie społeczności żydowskiej. Jest to jedyny znany zegar z taką funkcją, jak również jedyny znany dotychczas instrument gnomoniczny wykonany przez Roberta Jole’a.
Robert Jole był uczniem znanego mistrza, Hilkiaha Bedforda, działał w drugiej połowie XVII wieku. Obecnie znany jest prawie wyłącznie jako twórca kompendiów arytmetycznych - prototypów współczesnych maszyn liczących.

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany

Literatura:
M. Lose, A Seventeenth Century Halachic Horizontal Sundial by Robert Jole, BSS Bulletin Volume 26(III), September 2014, str. 10-15
E.G.R. Taylor, The Mathematical Practitioners of Tudor & Stuart England, Cambridge University Press; (1967) str. 260
R.S., M.K. Webster, Database of Instrument Makers Signatures, Adler Planetarium, 2007