Zegary słoneczne

Zegar poziomy, ogrodowy

Samuel Saunders, Londyn, ok. 1735 r.

Zegar wykonany z mosiądzu, tarcza ośmioboczna o wymiarach 35,7 x 35,7 cm między bokami (nominalnie 14 cali), projektowana szerokość geograficzna ok. 52°N.
Obwodowa podziałka czasowa w formie wstęgi zakończonej po stronie południowej wolutami, pomiędzy którymi umieszczono sygnaturę: Samuell Saunders Londini Fecit.
Podziałka czasowa wyznaczona z dokładnością do 1 minuty, interwały 10-minutowe opisane cyframi arabskimi, 5-minutowe zaopatrzono w znaczniki w formie przedłużonej linii i punktu.
Godziny pełne zapisane w formacie: IIII-XII-VIII, odczytywane od strony zewnętrznej tarczy.
Interwały półgodzinne opisane po stronie wewnętrznej pierścienia podziałki, znacznikiem w formie kwiatu lilii (fleur de lys).
Zmierzając ku centrum tarczy, po podziałce czasowej następuje pierścień równania czasu zapisanego na wstędze oraz róża wiatrów. Trzy podstawowe elementy wyposażenia tarczy – podziałka czasowa, równanie czasu i róża wiatrów – rozdzielone pasem separacyjnym z wzorem w formie liści dębu (lub kłosów) – charakterystycznym dla londyńskich twórców.
Równanie czasu, zapisane w formule: WATCH FASTER/ WATCH SLOWER – jako poprawka dla zegara mechanicznego w odniesieniu do biegu Słońca po nieboskłonie. Wartości maksimów i minimów podane z dokładnością do sekundy: 31 stycznia – 14 m 48 s / 4 maja – 4 m 13 s / 16 lipca – 5 m 46 s / 23 października -16 m 0 s.
Równanie czasu po południowej stronie tarczy opisano: INEQUALITY OF NATURAL DAYS.
W centrum tarczy 16-kierunkowa róża wiatrów, z kierunkami głównymi i pośrednimi opisanymi akronimami nazw angielskich. W środku róży dekoracja kwiatowa wydzielona separatorem z wzorem liści dębowych.
Grawerowany ażurowy gnomon, z podparciem w formie floralnych esownic, dwukrotnie reperowany – w czasach historycznych i współcześnie, zamocowany do tarczy za pomocą trzech bolców zaklinowanych od tylnej strony tarczy.

Zegar autorstwa Samuela Saundersa (zm. 1743), londyńskiego wytwórcy instrumentów naukowych. Saunders rozpoczął praktykę czeladniczą u Jonathana Robertsa w Broderers’ Company w 1699 roku, następnie w roku 1703 został przekazany Johnowi Englandowi ze Stationers’ Company, a szkolenie zakończył w 1708 roku. Źródła wskazują, że przez pewien okres pracował w warsztacie mistrza Johna Rowleya, pracującego dla króla Jerzego I Hanowerskiego.
Odnotowano kilkanaście instrumentów naukowych wykonanych przez Samuela Saundersa – zegary słoneczne różnych typów, cyrkle proporcjonalne oraz przyrządy geodezyjne. Najbardziej prestiżowy spośród nich to zegar słoneczny znajdujący się na dziedzińcu królewskiego pałacu La Granja de San Ildefonso w Segovii. Jeden z geodezyjnych instrumentów Saundersa znajduje się również w zbiorach muzeum pałacowym Zakazanego Miasta w Pekinie, gdzie prawdopodobnie trafił jako prezent dla dworu cesarskiego od Kompanii Wschodnioindyjskiej bądź władców angielskich.
Momenty maksimów i minimów równania czasu zapisane na zegarze, pozwalają na odtworzenie źródła wykorzystanego do jego sporządzenia. Były nim prawdopodobnie tablice obliczone przez Flamsteeda (1702) i przedrukowane w 1710 przez Smarta, na co wskazuje niemal idealna zbieżność podanych wartości – z jedynie 1 sekundową różnicą podczas styczniowego maksimum i październikowego minimum.
Bliźniaczy zegar, tego samego autora, znajduje się w założeniu parkowym rezydencji Erddig Hall w Wielkiej Brytanii, spoczywając na oryginalnym postumencie.

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany

Literatura:
M. Lose, Two restorations of a scrolled gnomon, BSS Bulletin Numer 2, June, Vol. 25, 2013
str. 44-47 + okładka 1
M. Lose, Samuel Saunders. A Study of a London Sundial Maker – Part 1, BSS Bulletin Numer 1, March, Vol. 24, 2012, str. 2-7 + okładka 4
M. Lose, Samuel Saunders. A Study of a London Sundial Maker – Part 2, BSS Bulletin Numer 2, June,
Vol. 24, 2012, str. 8-11