Zegary słoneczne

Zegar poziomy, ogrodowy

Benjamin Cole II, Londyn, 1769 r.

Zegar w formie okrągłej, mosiężnej tarczy, o średnicy 22,5 cm (nominalnie 9 cali), grubości ok. 2,5 mm, zaprojektowany dla szerokości geograficznej ok. 50,5°N. W tarczę wpisana podziałka czasowa w formie okrągłej wstęgi zakończonej po stronie południowej dekoracyjnymi zwojami. Godziny pełne opisano cyframi rzymskimi w zakresie: IIII-XII-VIII, skalę minutowę cyframi arabskimi co 20 minut. Dokładność wyznaczenia podziałki czasowej wynosi 2 minuty.
W centrum tarczy znajduje się 8-kierunkowa róża wiatrów wraz z literowym opisem kierunków głównych i pośrednich. Gnomon pełny, zamocowany do tarczy przy pomocy uchwytu w formie ściętego ostrosłupa.
Tarcza po stronie północnej sygnowana: COLE Maker LONDON, po stronie południowej dedykacja: THE GIFT OF GILBERT TOWNSEND ENGR 1769 (dar od Inżyniera Gilberta Townsend).
Zegar zamontowany na wtórnej, ekspozycyjnej podstawie z lakierowanego drewna.

Zegar jest dziełem jednego z przedstawicieli znaczącej rodziny twórców zegarów i instrumentów matematycznych - Benjamina Cole’a Młodszego (ur. 1727), działającego w Londynie w latach 1766-1769.
Cole’owie wytwarzali szerokie spektrum instrumentarium naukowego, włącznie ze skomplikowanymi mechanicznymi modelami układu słonecznego – orrariami oraz ówcześnie najbardziej dekoracyjnymi i złożonymi zegarami - równikowymi pierścieniowymi typu stojącego. Przyrządy członków rodziny Cole zdobią kolekcje wielu muzeów, m. in. Muzeum Historii Nauki w Oxfordzie oraz Adler Planetarium and Astronomy Museum w Chicago. W związku ze znacznym nakładaniem się okresów aktywności twórców z rodziny Cole, jak i ciągłością stosowanych rozwiązań technicznych i formalnych, często trudne jest przypisanie danego przyrządu do określonej osoby.
W przypadku omawianego zegara, jego datowanie na rok 1769, wskazuje na autorstwo Benjamina Cole’a młodszego. Zegar ma klasyczną, dojrzałą i elegancką formę, wypracowaną w toku XVIII wieku przez kolejne pokolenia londyńskich mistrzów.

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany

Literatura:
J. Wilson, Biographical Index of British Sundial Makers from the Seventh century to 1920, BSS Monograph No. 2, BSS, 2007
J. Włodarczyk, R. Torge, Astronomia w dawnym Wrocławiu. Ludzie i instrumenty, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009