Jan Evangelista Purkyně

(1787-1869)

Anatom, fizjolog.

Podczas pracy na praskim uniwersytecie  (którego był absolwentem) odkrył zjawisko polegające na złudzeniach w percepcji barw przy słabym oświetleniu nazwane efektem Purkyniego.
Najbardziej twórcze lata (1823-1850) spędził we Wrocławiu, tworząc silny i prężny ośrodek naukowy. W 1839 otworzył tu pierwszy na świecie uniwersytecki wydział fizjologii, a w 1842 pierwsze oficjalne laboratorium fizjologiczne. Miał duży talent organizacyjny i umiejętność pozyskiwania środków na badania, Dzięki temu placówka wyposażona była w nowoczesne na owe czasy mikroskopy.
Zasadniczym  wkładem  w światową naukę w obszarze morfologii było sprostowanie szeregu błędnych poglądów twórców koncepcji budowy komórkowej organizmów żywych. W 1837 odkrywa odmiany dużych komórek nerwowych (neuronów) w korze móżdżku, nazwanych potem komórkami Purkyniego oraz w 1839 − włókien Purkyniego w komorach serca.
Te dokonania naukowe uporządkowały wiedzę o strukturze komórek i tkanek. Według zgodnej opinii wielu współczesnych autorytetów, Instytut Fizjologii we Wrocławiu kierowany przez Purkyniego stał się "kolebką histologii".
Wprowadził grecko-łacińskie pojęcia plazma (osocze) krwi oraz protoplazma komórek.
W 1829 opisał wpływ kamfory, opium, atropiny i terpentyny na człowieka. W 1833 odkrył gruczoły potowe, wreszcie zaproponował zastosowanie badania odcisków palców do identyfikacji ludzi.

Oprócz dokonań na polu medycyny, był wybitnym lingwistą, założycielem Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego we Wrocławiu, znawcą m.in. języka łużyckiego. Był także jednym z przedstawicieli czeskiego odrodzenia narodowego.