Zegary słoneczne

Heliochronometr

Paul Fléchet, Francja, na rynek rosyjski, ok. 1870 r.

Główną część instrumentu stanowi obrotowa tarcza o średnicy ok. 15 cm, z podziałką czasową wyznaczoną z dokładnością do 5 minut, na której godziny pełne opisano cyframi rzymskimi w zakresie: III-XII-IX. Na bocznym uchwycie tarczy, znajduje się skalibrowana podziałka, pozwalająca na odczyt pomiaru czasu z dokładnością do 1 minuty. Na tarczy, po stronie przeciwsłonecznej, widnieje sygnatura wytwórcy: Chronomètre Fléchet
Do tarczy zamocowano dwa pionowe, wygięte w łuk ramiona, z których niższe, o wysokości ok. 7 cm zakończone jest uchwytem z soczewką skupiającą promienie słoneczne. Do drugiego ramienia, o wysokości ok. 13 cm zamocowana jest eliptyczna płytka z figurą analemmy. Na diagramie analemmy, stanowiącej geometryczne odwzorowanie równania czasu, brak jest opisu skali kalendarzowej - jedynie otworkami oznaczono początek miesięcy.
Mosiężna podstawa zegara, o średnicy ok. 13,5 cm, posiada trzy śrub poziomujące oraz libellę. Pod tarczą zegarową, na cokole podstawy znajduje się oś regulacji kąta szerokości geograficznej, z podziałką o dokładności 1°.

Heliochronometr, będący wariantem zegara równikowego, należy do najbardziej precyzyjnych zegarów słonecznych. Instrument wskazuje czas słoneczny średni, zaadaptowany w XIX wieku jako podstawa dla obowiązującego czasu urzędowego. Korektę różnicy w odczycie czasu - między czasem słonecznym prawdziwym a słonecznym średnim - dokonuje się poprzez zogniskowanie promieni słonecznych na odpowiedniej dacie figury analemmy. Położenie plamy słonecznej na pionowej linii przebiegającej wzdłuż analemmy wskazuje czas słoneczny prawdziwy, na linii poziomej - momenty równonocy, na górnej i dolnej krawędzi analemmy – momenty przesilenia zimowego i letniego.
W przypadku tego heliochronometru na figurze analemmy nie zapisano dat kalendarzowych, co może prowadzić do pomyłki w odczycie czasu średniego. Brak zapisania daty wskazuje, że zegar ten prawdopodobnie został przeznaczony na ówczesny rynek rosyjski, gdzie miał być uzupełniony w tym zakresie.

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany, żeliwo

Literatura:
Fleaglass, Fléchet Solar Chronometer, http://www.fleaglass.com/ads/flechet-solar-chronometer-or-precision-equatorial-sundial-by-f-can-at-lyon-circa-1870/
R. Zaczkowski (red.), Katalog zegarów słonecznych, Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie, Jędrzejów, 2013, str. 92
Charles Delaunay, Cours d’astronomie élémentaire, wydanie 4, 1865