Zegary słoneczne

Zegar poziomy, ogrodowy

Thomas Wright, Londyn, ok. 1730 r.

Monumentalny zegar ogrodowy w formie okrągłej tarczy o średnicy 45,7 cm (nominalne 18 cali), o zmiennej grubości ok. 6-7 mm, zaprojektowany dla szerokości geograficznej ok. 51,5°N. Zegar posiada pełen zakres wyposażenia stosowanego zazwyczaj w największym formacie zegarów ogrodowych: czasową podziałkę poprzeczną, pierścienie geograficzne, równanie czasu oraz różę wiatrów.
Wzdłuż obwodu tarczy znajduje się podziałka czasowa podzielona na trzy sekcje: zewnętrzną minutową z dokładnością do 2 minut i opisaną co 10 minut; środkową – poprzeczną, pozwalającą na odczyt czasu poniżej 1 minuty oraz podziałkę godzinną z oznaczeniem pełnych godzin cyframi rzymskimi w formacie: IIII-XII-VIII. Godziny opisano w sposób umożliwiający odczyt od zewnątrz; zaznaczone interwały 7,5 i 15 minutowe oraz półgodzinne podkreślono znacznikiem w formie kwiatu lilii (fleur de lys).
Idąc ku środkowi tarczy, po podziałce czasowej, następują dwa pierścienie geograficzne, ze wskazaniem znacznikiem XII momentów lokalnego południa lokalizacji geograficznych dookoła globu. W zewnętrznym pierścieniu geograficznym ujęto miejscowości: Vera Cruz, Boston, Cape Farewel, St. Michael Isle, Dublin, Dantzic, Archangel, Port S. George; w wewnętrznym: St. Thomas, Charleston, Antego, St. Augustin, Madera Rome, Constantinople, Ispahan, Bencola.
Kolejna grupa pierścieni przedstawia zapis równania czasu: zewnętrzny pierścień zawiera skalę kalendarzową, środkowy odpowiadające jej wartości równania czasu, wewnętrzny zapis określający różnicę między czasem słonecznym a mechanicznym (średnim): WATCH SLOWER │ WATCH FASTER.
Po stronie południowej tarczy umieszczono kartusz herbowy hrabiego Cork i Orrery, podtrzymywany przez lwa i kozicę z zawołaniem rodowym: HONOR VIRTUTIS PREMIUM.
Poniżej herbu znajduje się sygnatura twórcy: Made by Tho Wright │ Instrumt maker │to His MAJESTY.
Centralną część tarczy wraz z gnomonem zajmuje 16-kierunkowa róża wiatrów, wraz z opisaniem akronimami nazw głównych i pośrednich kierunków geograficznych.
Masywny gnomon o szerokości ok. 12 mm i wysokości ok. 24,3 cm, podparty został esownicą o zakończeniu w formie liści. W podstawie gnomonu dwa piramidalne, ścięte ostrosłupy. Gnomon zamocowany poprzez dwie śruby, wystające od spodniej strony tarczy.
Tarcza pokryta patyną z licznymi ciemnymi plamami, rysunek grawerunku osłabiony, miejscami nieczytelny.

Twórcą instrumentu jest Thomas Wright, główny wytwórca instrumentów naukowych dla Księcia Walii, a od 1727 roku króla Jerzego II Hanowerskiego. Jest on uznawany za jednego z najwybitniejszych wytwórców XVIII wiecznej Anglii. Obecnie jego zegary i inne przyrządy naukowe zdobią kolekcje British Museum oraz National Maritime Museum w Greenwch.

Materiał, technika:
mosiądz grawerowany

Literatura:
J. Davis, Thomas Wright’s horizontal sundials, BSS Bulletin Numer 4, December, Vol. 16, 2004, str. 135-143
J. Wilson, Biographical Index of British Sundial Makers from the Seventh century to 1920, BSS Monograph No. 2, BSS, 2007
J. Davis, John Rowley – Master of Mechanicks, Presented at the BSS Annual Conference, Latimer (2008)
J. H. Appleby, Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press 2004–9,
John Rowley Entry, www.oxforddnb.com